700 امضای دوران هخامنشی در تخت جمشید گردآوری شد ، هنرمندان سازنده تخت جمشید امضای خود را پای آثار گذاشته اند - وبلاگ عکس

به گزارش وبلاگ عکس، خبرنگاران: حدود 700 امضای دوران هخامنشی در 70 مدل به وسیله هربرت کریم مسیحی، عکاس مستندنگار آثار باستانی گردآوری شد و او در گفت وگوی مفصل با روزنامه همشهری اعلام نمود، این امضاها متعلق به هنرمندان و سازندگان تخت جمشید در 2500 سال قبل است و نشان می دهد که برترین هنرمندان از اقوام و تمدن های مختلف دوران هخامنشی در ساخت تخت جمشید نقش داشته اند.

تصور اینکه معماران و هنرمندان سازنده تخت جمشید در دوران هخامنشی امضاهای خود را بر ستون ها و نقش برجسته های این محوطه میراث دنیای ثبت نموده باشند دور از فکر بود اما حالا یک مستندنگار آثار تاریخی توانسته است حدود 700امضای موجود بر سنگ ها و نقش های تخت جمشید را گردآوری کند

به گزارش روزنامه همشهری، تخت جمشید را میکل آنژها و پیکاسوهای دوران باستان از تمدن های مختلف خلق نموده اند که هر یک برترین هنرمندان دوران خود بوده اند و با خلعت و احترام به تخت جمشید فرستاده شده اند تا شکوهمندترین معماری دوران باستان را در بیش از 2500سال قبل در دنیا خلق نمایند. هربرت کریم مسیحی، عکاس مستندنگار آثار باستانی است که حدود 3سال زمان برای گردآوری امضاهای دوران هخامنشی در نقاط مختلف ایران که آثار هخامنشی را در خود جای داده اند زمان گذاشته و پس از 9 ماه کار مداوم در تخت جمشید توانسته حدود 700 امضا در بیش از 60مدل از تمدن های مختلف را از درون سنگ ها و ستون ها و نقش برجسته های تخت جمشید جمع آوری کند. او حالا برای نخستین بار در گفت وگو با همشهری درباره این مستندنگاری مجذوب نماینده، سخن گفته است.

اولین بار است که موضوع جمع آوری امضاهای دوره هخامنشی در تخت جمشید رسانه ای می گردد، چه شد که سراغ این موضوع رفتید؟

تخت جمشید همواره برای من جاذبه زیادی داشت که موجب تکرار زیاد عکاسی از آثار آن شد و در ادیت عکس ها علایمی بر سنگ ها سنگ نگاره های تخت جمشید دیدم که در مواردی تکرار شده است. متوجه شدم این علایم و نشان ها امضاهای دوران هخامنشی است و با خانم سپیدنامه رییس موزه دوران باستان موزه ملی ایران صحبت کردم و ایشان هم تایید کرد که چنین امضاهایی در تخت جمشید وجود دارد. بخشی از امضاهای تخت جمشید در بال شرقی و شمالی کاخ آپادانا یا همان دیواره هدیه آورندگان به وسیله مایکل روف آلمانی در دهه 50 مستند نموده بود. همین موضوع موجب شد بنده در پی امضاهای تخت جمشید بگردم و پروژه مشترکی را با تخت جمشید آغاز کردم تا امضاها ثبت و ضبط و مستندنگاری گردد تا در پژوهشگاه میراث فرهنگی استفاده گردد. این امضاها شاید در نگاه اول چند خط باشند. اما پرسش اصلی این بود که امضاها را چه کسانی حک نموده و متعلق به چه دورانی هستند؟ امضاها برای چه رخ داده و چرا یک سنگتراش دوره هخامنشی باید امضای خود را روی یک اثر در تخت جمشید بگذارد؟ این پرسش ها موجب شد با یک خط و امضای کوچک به دریای بزرگی از معلومات و بیشتر از آن به دریای بزرگتری از پرسش ها برسیم.

چه مدت برای جمع آوری امضاهای دوران هخامنشی در تخت جمشید زمان گذاشتید و به چه نتایجی رسیدید؟

9 ماه بطور مداوم امضاهای تخت جمشید را ثبت کردم. برخی امضاها نیز زیر آثار و ستون های تخت جمشید وجود دارد که امکان جابه جایی آن ها وجود ندارد. امضاها در دوران های مختلف و در بخش های مختلفی از حکومت هخامنشی بر آثار معماری این محوطه باستانی حک شده اند. البته بخش هایی از تخت جمشید اصلا امضای معمار و هنرمند را ندارد. مثلا در بخش های متعلق به دوران حکومت داریوش بزرگ در تخت جمشید هیچ امضایی وجود ندارد. ولی در بخش های مربوط به دوران حکومت خشایارشا و اردشیر دوم امضاهای زیادی وجود دارد که نوع و مکان و میزان های آن ها در در دوران میان این دو حکومت متفاوت هستند. مثلا امضاهایی داریم که یک و نیم تا دو سانتیمتر هستند. امضاهایی هم داریم که حدود 23 سانتیمتر و آنقدر بزرگ هستند که فکر می کنید شکست سنگ است. 2500 سال از تاریخ آن امضاها گذشته و عوامل طبیعی باعث شکست در سنگ ها شده است و این موضوع موجب می گردد که شکست سنگ ها و امضاها اشتباه گرفته شوند. این موضوع زمان زیادی گرفت. چون باید مستندنگاری ها دقیق می بود. یعنی در طول روز باید یکبار با نور آفتاب و بدون نور آفتاب امضاها را مشاهده می کردم یا در زمان بارش باید می دیدم که آیا یک امضا با بارش شکل دیگری به خود می گیرد یا نه و آیا عوامل طبیعی باعث ایجاد امضا شده اند، یا واقعا یک امضای متعلق به دوره هخامنشی است؟

نشانه ای در امضاها وجود دارد که مشخص کند چه کسانی تخت جمشید را بنا نموده اند؟

امضاها خودشان به تنهایی نمی توانند خیلی چیزها را مشخص نمایند. اما با توجه به نوع و مدل امضاها و نوع معماری تخت جمشید می دانیم که این محوطه ترکیبی از معماری چندین تمدن دوران پیش از هخامنشی یا همدوره هخامنشی است.

یعنی نشانه های معماری دوره عیلامی هم در تخت جمشید وجود دارد؟

بله همینطور است. کنگره های تخت جمشید کاملا کنگره های عیلامی هستند. نشانه هایی از تمدن آشوری و مصری و اورارتویی هم در تخت جمشید وجود دارد که در فرم چیزی که ما امروز آنرا به عنوان تخت جمشید می شناسیم دخیل هستند. تخت جمشید متعلق به تمدن ایران است. اما شالوده بین المللی دارد. چون تمام تمدن های حوزه فرهنگی دوران هخامنشی آنچه را که زیباترین بود با خود به این محوطه باستانی که یا آنرا کاخ یا معبد یا سازه آیینی می نامیم به ارمغان آوردند. اقوام مختلفی که در امپراتوری هخامنشی کار می کردند. زیباترین چیزی را که می توانستند خلق نمایند با خود به تخت جمشید آرودند. مثلا کاخ تچر کاملا شبیه به معابد مصری است و بخش هایی از سنگ نگاره ها عاریت گرفته شده از فرم آشوری است. اما شکل آن ها ایرانیزه شده و حجم پیدا نموده است. در تمدن آشور و بابل لاماسوها یا گاومردها دارای شکل دو بعدی هستند. اما در تخت جمشید آن ها را سه بعدی و حجیم و بسیار بزرگتر می بینیم.

چه تعداد امضا از تخت جمشید استخراج کردید؟

بالغ بر ششصد تا هفتصد امضاء در تخت جمشید و برزن جنوبی وجود دارد که گاها برخی شان چون شبیه به یکدیگر هستند. حدود 70 مدل امضا نیز در تخت جمشید وجود دارد.

امضاهای موجود در تخت جمشید متعلق به کدام اقوام و تمدن های باستانی است؟

امضاها به چند بخش تقسیم می شوند. برخی شان شبیه حروف اقوام باستانی هستند. برخی نیز نمادهای آیینی دوره باستان هستند. مثل نشان گردونه مهر که بارها در تخت جمشید تکرار شده است. این امضا نمی تواند نام باشد. بلکه نگرش آیینی کسی است که آثار معماری را ساخته و امضایش را پای آن گذاشته است. کسانی که تخت جمشید را ساختند افراد عادی نبودند. بلکه هنرمندان بزرگی بودند که برایشان خلعت فرستاده می شد تا به تخت جمشید بروند و کار نمایند. پادشاهان و امرا برای سنگتراش ها خلعت فرستاده اند چرا؟ چون آن ها اصلا هنرمندان معمولی نبودند. افرادی که تخت جمشید را ساختند هنرمندان بزرگ دوران خودشان بودند. یعنی میکل آنژها و داوینچی های دوران باستان بودند. خالقان تخت جمشید از اقوام و تمدن های مختلف دوران هخامنشی بودند چون نشان ها و حروف تمدنی و آیینی در آثار حک شده است که امضای سرانجامی کار است. یعنی یک معمار یا هنرمند کار را انجام داده و در سرانجام امضای خود را بر اثر حک نموده است تا بگوید او کسی است که کار را تمام نموده است.

با توجه به شکل امضاهاف هنرمندان خالق تخت جمشید مربوط به چه دوران و تمدنی در دوره باستان بودند؟

پاسخ به این سوال البته کمی سخت است. از آن دوره گاها تمدن هایی داریم که امروز آن ها را نمی شناسیم. اما می دانیم که نمونه امضاها و حروفی در آن ها وجود دارد، شبیه حروف زبان عیلامی، آرامی، فنیقی و بابلی است که نشان می دهد به احتمال زیاد افرادی از این دوره های تمدنی در خلق تخت جمشید نقش داشته اند و وقتی اثر خود را به اتمام رسانده اند امضایشان آنجا ثبت نموده اند. برخی امضاها زیر ستون ها قرار داشته و وقتی کار تمام می شد دیگر کسی نمی توانست آن ها را ببیند و امروز بعد از 2500 سال، وقتی این ستون ها تخریب شده است این امضاها قابل مشاهده شده اندو. بخشی از شالی ستون های تخت جمشید و 1ایه ستون ها منقش به امضاهای دوره هخامنشی است.

آیا می توانیم براساس امضاها بگوییم هنرمندان کدام حوزه تمدنی در ساخت تخت جمشید حضور داشتند؟

نمی توانیم دقیقا بگوییم ارورارتوها، مصری ها یا فنیقی ها مستقیم اینکار را انجام داده اند. ولی می توان گفت هنرمندانی که تحت تاثیر تمدن های متعدد بودند تخت جمشید را برپا کردند. یک مدل تراش سنگ در تخت جمشید وجود دارد که در تمدن اورارتویی وجود داشته و ممکن است فردی به این حوزه تمدنی رفته و این نوع سنگتراشی را آموخته و به تخت جمشید آمده است و آن مدل را استفاده نموده است. چون وسعت امپراتوری هخامنشی آنقدر بزرگ بود و اقوامی که در این تمدن زندگی می کردند آنقدر زیاد بودند که می توانید اقوام مختلف را با هنر دوران خاص خود در تخت جمشید پیدا کنید.

فراوانی امضاها در کدام بخش های تخت جمشید بیشتر است؟

تخت جمشید در بخش کاخ هدیش و کاخ تچر امضا ندارد. همانطور که در شوش خوزستان نیز امضای دوره هخامنشی وجود ندارد در کاخ آپادانا تخت جمشید هم امضایی مشاهده نشد. بیشتر امضاها در محل خزانه تخت جمشید، پلکان هدیه آوران، کاخ صد ستون، برزن جنوبی و بخشی از کاخ اچ تخت جمشید است. تا جایی که اطلاع دارم در دوره داریوش بزرگ امضایی در تخت جمشید وجود ندارد. و آغاز امضاها از دوره خشایارشا است. چون تخت جمشیدی که ما می شناسیم ثمره دوران حکومت خشایارشا است. در دوره داریوش، تخت جمشید چندان وسعتی نداشت و در دوره خشایارشا است که وسعت پیدا می نماید و بسط و توسعه آن در دوره اردشیر دوم است.

پس بیشتر امضاها متعلق به دوره خشایارشا و اردشیر دوم است

بله. البته نوع و میزان امضاها در دوران اردشیر دوم فرق دارد که نشان می دهد نوع هنر دوره خشایارشا در تخت جمشید دارای ظرافت بیشتری است. اما در دوره اردشیر دوم از ظرافت ها کاسته شده و مدل ها و شابلون ها عوض می شوند و نوع معماری حجیم تر شده است.

شکل و مدل امضاها در تخت جمشید چگونه است؟

مدل های مختلفی از امضا وجود دارد. برخی از امضاها متعلق به تمدن های همدوره هخامنشیان است. مثلا شکلی که امضا شده، گردونه مهر است که نماد خورشید و نور و برکت و قدرت است. چرا این امضا باید وسط یک ستون حجاری گردد؟ بیشترین نمونه این امضا در بخش خزانه و پایه ستون ها وجود دارد. انگار می خواستند ستون ها را متبرک نمایند تا همواره بقرار بمانند که در پایه و بسط آن ها این امضاها را گذاشته اند. از دیگر نمونه امضاهایی که بصورت متناوب در تخت جمشید وجود دارد، یکی شان دو لوزی روی یکدیگر است که نمونه آن ها مردم می توانند در موزه ایران باستان و بر پلکانی که از کاخ صد دروازه آمده است ببینند. یا علامتی است که شبیه یک درخت نخل است. یا علامتی که شبیه یک مربع است که در آن یک ضربدر وجود دارد. امضایی هم هست که یک فلش و یک ضربدر پایین آن وجود دارد. اما از نظر من جالب ترین امضایی که در تخت جمشید وجود دارد امضایی است که در ساعات خاص دیده می گردد. این امضا را 10 صبح نمی توانید ببینید. اگر خورشید ساعت 7 و نیم بعد از ظهر غروب کند، این امضا ساعت 7 و 22 تا 7 و 29 دقیقه دیده می گردد و بعد از آن اگر حتی نور هم بیاندازید نمی توانید آنرا مشاهده کنید. جالبتر این که در یک اثر تخت جمشید دو تا سه امضا را کنار هم گذاشته اند. این سه امضای متفاوت چه معنایی دارد؟ امضاها شکل های خاص و عجیب دارند. برخی امضاها شبیه حرف K انگلیسی یا H انگلیسی و گاه بصورت AK کنار هم قرار دارند. امضایی می بینید شبیه به حرف I انگلیسی است.

این امضاها کجای تخت جمشید هستند؟

متاسفانه نمی توانم بگویم. به این علت که اگر بگویم ممکن است برخی دنبالش بگردند و آنرا پیدا نمایند و به آن دست بزنند که باعث تخریبش می گردد. در برخی امضاها حجار و تیم حجاری ظریف و با دقت تر کار نموده اند. یک امضایی داریم که شبیه خورشید است یک علامت (+x) در کنار یکدیگر هستند و هر کجا این امضا را دیدم، احساس کردم سنگتراش داشته کار را سنبل نموده است. اتفاقا این امضا مربوط به دوره اردشیر دوم است. سوال من از جامعه باستان شناسی این است که آیا به میزان ای که معماران و هنرمندان سازنده تخت جمشید با تیشه ها ضربه زده اند می توان تشخیص داد، سن و سال آن ها چقدر بوده؟ چون امضایی می بینیم که اختلاف زمانی دارد و جالب است بدانیم که آیا یک سنگتراش می تواند در 30 سالگی وارد تخت جمشید شده باشد و در 50 سالگی هنوز در تخت جمشید مشغول به کار است و امضایش پیرتر و خسته تر شده است. این تخصص باستان شناس ها است که این سوال را پاسخ دهند.

امضاهای هخامنشی غیر از تخت جمشید در نقاط دیگر هم وجود دارند؟

نوع امضاها در نقاط دیگر دارد متفاوت می گردد. مثلا در دهانه غلامان یک لیوان یافت شده که زیر آن اشکال هندسی وجود دارد. اما نمی توانیم بگوییم امضا است. حروفی است که کمی شک برانگیز است. نوع حروف و شکل هایی که زیر جام ها وجود دارد، مربوط به دوره ایلامی است. یعنی می توانیم بگوییم که این آثار از دوره ایلامی آنجا وجود داشته یا این که هخامنشیان تمدن ایلامی را با خود به دهانه غلامان در سیستان و بلوچستان برده اند. آنچیزی که از تمدن هخامنشی در شوش مانده بسیار کم است و نابود شده است. فرانسوی ها خیلی چیزها را بردند و چیزهایی که در حوزه مستندنگاری در آن نقطه به درد ما بخورد وجود ندارد. من در شوش هیچ امضای دوره هخامنشی نیافتم. کاخ اردشیر دوم در نزدیکی شوش را آنالیز کردم و شالی ستون ها را هم به دقت دیدم اما آنجا هم هیچ امضایی ندیدم. در پاسارگاد که در 100 کیلومتری تخت جمشید است، شکل امضاها کاملا فرق می نماید. تنها در تل تخت در بالای کوه که دژ دیدبانی پاسارگاد بود پیروز به یافتن امضای هخامنشی شدم. بعضا نیز امضاهایی روی پلکان مقبره کوروش وجود دارد که نشان می دهد در دوره سلوکیان در ایران این نقش ونگارها ایجاد شده، ولی چون کثرت ندارند نمی توانیم بگوییم امضا هستند. امضاهای دوره هخامنشی تنها در تخت جمشید وجود دارد. گاهی از برخی امضاها در تخت جمشید سه عدد از یک امضا و گاه 20 عدد از یک مدل امضا وجود دارد که فقط میزان هایشان فرق دارد. بنابراین امضاهای دوران هخامنشی تنها در بخش برزن جنوبی، خزانه، بال شرقی و شمالی کاخ آپادانا، کاخ صد ستون و پلکان هدیه آورندگان و بخشی از کاخ اچ وجود دارند.