سلطنت کرونا و مدیریت ما - وبلاگ عکس

به گزارش وبلاگ عکس، لطفعلی عاقلی*؛ بیش از یک سال و اندی از اعلام شیوع ویروس کرونا و همه-گیری کووید-19 گذشته و صرفنظر از خلق طبیعی یا جهش دستکاری شده آن، این بیماری جان بیش از 3 میلیون نفر را گرفته و بیش از 140 میلیون نفر را در دنیا مبتلا نموده است.

در عین حال، با تلاش پزشکان، پرستاران و اجرای سازوکار های قرنطینه، خودمراقبتی، تغییر آموزش در مدارس و دانشگاه¬ها از حضوری به مجازی، رعایت فاصله گذاری اجتماعی، تغییر ساعات کار اصناف و مدت تردد درون و برون شهری، کاهش دستوری فعالیت مراکز تجمع جمعیت (سالن های سینما و تئاتر و کنسرت ها، مساجد و معابد، استادیوم ها، سواحل دریایی و...) از آهنگ طبیعی انتشار ویروس کرونا کاسته شده و نرخ بهبود (نسبت کل بهبود یافتگان به کل تعداد مبتلایان) بالغ بر 80 درصد است.

امواج همه گیری این بیماری بین کشورها، متفاوت بوده است، در حالی که بعضی کشور ها هنوز به موج دوم همه گیری نرسیده اند، کشور ما در حال تجربه خیز چهارم این بیماری است.

بیماری کووید-19 به دلیل سرعت واگیری آن میزبان اجتماعات خانوادگی و تجمعات آئینی (مذهبی، اعیاد و جشن ها) و مناسبت های فرهنگی و ورزشی است. در حالی که درآغاز شیوع این بیماری، بیشترین اثرگذاری بر جمعیت بزرگسال، داری بیماری-های زمینه ای (انواع سرطان، دیابت، آسم، نارسایی کلیوی و...) و عمدتاً گروه مردان گزارش می شد، اما در امواج بعدی، این بیماری تقریباً از تمام رده های سنی و حتی نوزادان هم قربانی گرفت.

این بیماری هر چند تأثیر مالی زیانباری به ویژه بر اقشار ضعیف و متوسط جامعه داشته و بیکاری های فصلی و مقطعی را افزایش داده، و حتی تورم را تشدید نموده است، اما موجب شده بازار فروش های برخط انواع کالا ها و عرضه برخط خدمات، بازار دارو ها و تجهیزات تشخیص و درمان، شوینده ها و مواد ضد عفونی، وسایل حفاظت شخصی (دستکش، ماسک و ...) و لوازم یکبار مصرف پررونق گردد.

در مقابه با ویروس کرونا و مهار کووید-19، تلاش های دانشمندان و سینرژی فعالیت های پژوهشی در سطح دانشگاه ها و صنایع دارویی، به بار نشسته و انواع واکسن ها (فایزر، کوواکس، اسپوتنیک، سینواک، آسترازنکا، کووبرکت، ...) با درجات اثرگذاری متغیر و متفاوت در سطح بین المللی و یا داخلی عرضه و مصرف شده و در بعضی کشور ها از جمله ایران، واکسن های داخلی در حال سپری کردن مراحل کارآزمایی بالینی هستند و البته در این مدت، تعداد محدودی در گروه های هدف اولیه، واکسن دریافت نموده اند.

علیرغم تلاش های علمی و فنی انجام شده و تشدید بار کاری نظام بهداشت و درمان، مدیریت مبارزه با ویروس کرونا و مهار بیماری کووید-19 با وجود استقرار و تشکیل قرارگاه عملیاتی، فرماندهی مبارزه و معین سخنگویان مختلف، لااقل در کشور ما ناهماهنگ بوده است.

واکنش های آنی و گاهی هیجانی سبب شده که توصیه های ستاد ملی مبارزه با کرونا به طور متناقض توصیه و اجرا گردد. زمانی واکسن اسپوتنیک از دید حتی بعضی خبرگان همه گیرشناسی و اعضای علمی ستاد مقابله با کرونا نکوهیده بود، اما پس از بازتاب و انتشار نتایج علمی کارآزمایی بالینی در باره این نوع واکسن و موفقیت آن در کاهش سرایت ویروس، نظر مخالفین اسپوتنیک برگشت.

یادمان نمی رود گفته می شد ویروس کرونا بر روی سطوح از حداقل 24 ساعت تا چند روز و حتی یک ماه ماندگار است، در حالی که گزارش اخیر مرکز پیشگیری و کنترل بیماری ها در آمریکا بر سرایت ویروس به وسیله هوا و استنشاق و نه به وسیله تماس سطوح تأکید دارد. حتی در تهیه ماسک، ابتدا ماسک های پرستاری و سپس استفاده از ماسک دست دوز توصیه شد و بعداً تعداد دو ماسک برای هر فرد در تردد های بیرون از منزل، کاراتر و موثرتر معرفی گردید.

در اوایل شیوع ویروس کرونا در ایران، قرنطینه، چندان جدی گرفته نشد، در حالی که به محض اعلام انتشار این ویروس در چین، مقامات بهداشتی در ووهان که وسعتی بسیار بیشتر از قم ایران دارد، قرنطینه اجباری را برقرار کردند که حاصل آن، ایست تعداد مرگ های کرونایی کل چین زیر 5000 مورد است.

با توجه به فقدان تجهیزات خودمراقبتی و مواد ضدعفونی کافی در روز های اولیه و سرعت انتشار ویروس کرونا، سال 1398 با ثبت 18407 مورد ابتلا و 1284 مرگ کرونایی به خاتمه رسید.

در سال 1399 توصیه های پایه خودمراقبتی (فاصله گذاری اجتماعی، ماسک پوشی، شستشوی دست ها)، در سطح نسبتاً عمومی رعایت شد، کادر بهداشت و درمان، تلاش های فداکارانه و شایان تقدیری داشتند، همکاری خوبی از سوی نهاد های نظامی و انتظامی و مردم نهاد صورت گرفت، یاری های دولتی و مردمی هم به کار گرفته شد و تجهیزات بیمارستانی و دارو در شرایط تحریم های حداکثری و ضدانسانی تأمین و عرضه شد.

با این حال، تجمعات مناسبتی (اعیاد، جشن ها و سوگواری ها)، سفر های مقطعی، بار انتشار پاییزی ویروس و در نهایت ورود ویروس کرونای انگلیسی، خستگی و فرسودگی در رعایت تمام موازین بهداشتی ار سوی آحاد مردم و خرید های شب عید، تعداد مبتلایان کووید-19 را در خاتمه سال به 1793805 نفر و مجموع جان باختگان این بیماری را به 61724 نفر رساند. اکنون (اواخر فروردین و اوایل اردیبهشت) نیز در سایه کم توجهی، یا ساده پنداری و کاهش میزان رعایت موازین بهداشتی در سفر های نوروزی، ایران ما مرگ های کرونایی بالای 300 نفری را تجربه می نماید.

ویروس کرونا همچنان در حال سلطنت بر گستره بزرگی از کره زمین است و بدون گذرنامه در حال تردد آزادانه از مرز های زمینی، هوایی و حتی دریایی است. سقوط این سلطنت، احتیاج به مدیریت اضطراب و استرس، سازماندهی موثر و اطلاع رسانی درست در کنار رعایت دستورالعمل های بهداشتی دارد.

اخیراً گفته شده که عطسه و هر نوع ناخوشی را به حساب کرونا بگذارید!. بر اساس شواهد و تجارب تأیید شده، می توان از وجود آلاینده های هوا، گرد و خاک، ادویه و غذا های تند، قرارگیری در معرض آفتاب و نور شدید، آلرژی فصلی (معمولاً بهاره)، سرمای هوا و عفونت ویروسی به عنوان علل عطسه نام برد. حال، چرا هر عطسه ای مولد کرونا باشد، معلوم نیست!.

واضح است که هماهنگی و سازماندهی کارآمد کارگروه های مالی، بهداشتی، امنیتی و انتظامی در ستاد ملی مقابله با بیماری کرونا نقش مهمی در مهار بیماری کووید-19 و یا کُندی سرعت انتشار کرونا خواهد داشت. اکنون که دولت در ماه های خاتمهی فعالیت خود واقع شده است، این هماهنگی بیش از پیش اهمیت دارد.

در حقیقت منافع عمومی کنترل بیماری، فراتر از رقابت های بین سازمانی و ناسازگاری های درون دولتی است. پرهیز از اظهارات و سخنان هیجانی، کاستن از هشدار های اغراق آمیز بهداشتی و خودداری از متهم سازی یکدیگر می تواند به آرامش عمومی در جامعه و تداوم ارائه خدمات بهداشتی و درمانی در فضایی آرام منتهی گردد.

برای اطلاع رسانی بهتر توصیه می گردد آمار رسمی موارد ابتلا و تلفات انسانی کووید-19 در سطح مناطق (استانی) در اختیار عموم قرار گیرد، نحوه ردیابی هوشمند مبتلایان و یا ناقلین ارئه گردد، بر اساس توضیح حال دریافتی از بیماران بستری در مراکز درمانی، اطلاعات مربوط به محل (مکان) ابتلا، سابقه دیگر بیماری ها، نوع تغذیه، شغل یا حرفه بیمار، علایم اولیه ابتلا، اقدامات اولیه خود یا خانواده بیمار، و تجویز های دارویی موثر یا غیرموثر و نقش عفونت های بیمارستانی در تشدید بیماری و مرگ های کرونایی طبقه بندی، تلخیص و اعلام عمومی گردد تا سطح آمادگی و پیشگیری از ابتلا به بیماری در جامعه افزایش یابد.

*پژوهشگر اقتصاد و عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس