سفر به منطقه عشایر شاهسون در فصل ییلاق - وبلاگ عکس

به گزارش وبلاگ عکس، با توجه به فرا رسیدن فصل ییلاق و شروع کوچ عشایر پیشنهاد می کنیم مهمان عشایر شاهسون در استان اردبیل و شرق آذربایجان شرقی شوید.

برای رها شدن از گردونه ملال انگیز زندگی شهری و تجربه زندگی متفاوت پیشنهاد می کنیم به تماشا ییلاق ایل های عشایری بروید تا ضمن لذت از هوای ناب و چشم اندازهای بی بدیل، راه و رسمی نوین بیاموزید و با مردمی از جنس باد، آشنا شوید. با این سفر، علاوه بر لذت از طبیعت کوهستانی منطقه و تماشای زندگی منحصر به فرد ایلاتی، برخی بیماری های پوستی و مفصلی را هم در آبگرم های دامنه سبلان درمان کنید.

عشایر، مردمی کوچنده اند که از اوایل اردیبهشت ماه راهی ییلاق می شوند و تا انتها فصل گرما در دامنه های سرسبز کوهستان می مانند. چند ایل بزرگ و کوچک در ایران به ییلاق می فرایند. شاهسون ها یکی از ایل های بزرگ ایران به حساب می آیند. راه رسیدن به ییلاق ایل شاهسون چندان سخت نیست اما مهم تر از آن روش ارتباط شما با اهالی این ایل است. عشایر قوانین نانوشته ای دارند که اگر بدانید، می توانید دوستانی مهربان و وفادار تا انتها عمر داشته باشید. بهتر است برای رسیدن به ییلاق شاهسون ها و تماشای زیبایی های دشت با خودرو شخصی سفر کنید.

معمولا شاهسون ها تا اواخر اردیبهشت ماه در قشلاق می مانند. اما اگر هوا گرم باشد زودتر راهی ییلاق می شوند. برای تماشای قشلاق و تماشا عزم شاهسون ها برای کوچ پیش از هر چیز به راهنمای محلی احتیاج دارید. برای رسیدن به قبله گاه بعد از 220 کیلومتر رانندگی در جاده اردبیل- پارس آباد که با سواری تقریبا دو ساعت طول می کشد و بعد از دو راهی بران به راه قبله گاه می رسید. قدمت تشکیل این ایل به دوره شاه عباس صفوی می رسد. زمانی که قزلباش ها دست به شورش زدند، شاه صفوی برای سرکوبشان دوستداران خود را طلبید و فرمان داد: شاهسون گلسون و از آن پس این نام بر عشایری که به یاری شاه صفوی آمده بودند، ماند. شاهسون ها از حدود 32 طایفه تشکیل می شوند که هر طایفه هم به ترتیب به تیره و اوبا (گروه بزرگ فامیلی) تقسیم می گردد. امروز حدود یک هزار و 500 اوبا در دشت مغان زندگی می نمایند.

گوسفندان گله های پراکنده در دشت مغان و ییلاق شاهسون ها بیش از دو میلیون رأس هستند. فروش عمده گوسفندانشان مردادماه شروع می گردد، اما اگر مشتری بخواهد در فصل بهار از ییلاق نشینان، گوسفند بخرد مقرون به صرفه تر تمام می گردد. آنان دام هایشان را برای فروش به اردبیل و مشکین شهر می برند. گاهی برای فروش بیشتر، گوسفندان را به تهران می آورند که با قیمت تمام شده در ییلاق قابل مقایسه نیست. در دامنه های ییلاقی، می توانید گوسفند کوچک و بره را خیلی مقرون به صرفه تر از تهران خریداری کنید. در این منطقه علاوه بر خرید دام می توانید طعم شیر تازه و فراورده هایش را هم بچشید. شاهسون ها برای خودشان شیر، ماست، پنیر و کشک درست می نمایند. اگر چیزی اضافه بماند، به عنوان سوغات همراه میهمان شان می نمایند یا به گردشگران می فروشند.

هنگامی که آلاچیق ها یا گله های گوسفند را دیدید، مراقب باشید. زندگی شاهسون های کوچ نشین بدون سگ های گله امکان پذیر نیست. تعداد سگ های هر اوبا بستگی به تعداد دام های آن ها دارد، اما معمولا چند سگ همواره در حال پرسه زدن در اطراف آلاچیق ها هستند. سگ های شاهسون جثه بزرگی دارند. این سگ ها معمولا پرمو و به رنگ گوسفندان گله اند. از این رو گاهی نمی توان از فاصله 200 متری، آن ها را از گوسفندان ایل تمیز داد. در قشلاق سگ ها اجازه ورود سواره و پیاده را به اوبا نمی دهند و این سختگیری در ییلاق بیشتر می گردد. سگ ها در قشلاق معمولا اهل حمله نیستند و بیشتر قصدشان ترساندن است، اما در ییلاق احتمال حمله شان زیاد است. تا وقتی یکی از اهالی ایل برای آرام کردن سگ ها نیامده، بهتر است از خودرو پیاده نشوید.

احترام به بزرگ ترها در ایلات آداب خاصی دارد. اهالی هر اوبا نیز که همه در طول یک هفته اسباب سفرشان را بسته اند، قبل از شروع کوچ برای خداحافظی پیش رییس اوبا می آیند و از او کسب اجازه می نمایند.

اگر بخواهید می توانید در جهت کوچ حرکت کنید. این جهت به شرایط آب و هوایی و مراتع در راه بستگی دارد. مسافت معمول کوچ شاهسون ها 200 کیلومتر است که گاه برای یافتن چراگاه خوب تا 400 کیلومتر هم طول می کشد. همه افراد اوبا با هم کوچ نمی نمایند، آن ها در عرض یک هفته و به تدریج به سوی ییلاق حرکت می نمایند. عده ای از عشایری که از جاده پارس آباد می آیند، به سوی ییلاق های سراب و عده دیگری به سمت مشکین شهر می فرایند. از شروع ییلاق تا پاییز که دوباره به قشلاق برگردند یکدیگر را نمی بینند.

شاهسون ها از هیچ مهربانی ای دریغ نمی نمایند. از آنجا که ساکنان هر اوبای قوم و خویش هم هستند و زن و مرد در کنار هم به کار و کوشش مشغول اند، بهتر است همراه خانواده به مهمانیشان بروید تا زنان با زنان و دختران همدم شوند و مردان با هم. وقتی شب دشت خرامان می رسد، نگران جای خواب نباشید. اگر اهل طایفه آلاچیق اضافه ای داشته باشند در اختیار خانواده تان می گذارند. در غیر این صورت زن و بچه مهمان با زن و فرزند میزبان در یک آلاچیق و مردها با هم بیرون از آلاچیق کنار آتش شب را سپری می نمایند. هنگامی که به ملاقات زندگی عشایر شاهسون می روید، باید یادتان باشد با وجود همه جذابیت های فرهنگی، این یک گونه زندگی است نه نمایش.

ییلاق های اصلی ایل شاهسون در منطقه ها کوهپایه ای مشکین شهر، اردبیل و سراب واقع شده است و مثل قشلاق هر یک نام مخصوص دارد. اگر خطوطی از این شهرها به هم وصل کنیم، مثلثی داریم که سبلان با 4 هزار و 800 متر ارتفاع در وسط آن قرار می گیرد و کوهپایه های آن خانه تابستانی شاهسون های اردبیل است که مساحتی دو برابر محل قشلاقشان دارد. شاهسون های اردبیل به علت سکونت ییلاقی در دامنه های سبلان، همواره نزدیک آبگرم ها و چشمه ها، آلاچیقشان را برپا می نمایند. اگر خشکسالی یا آلودگی ای که مسافران ایجاد می نمایند، چشمه ها را از بین نبرده باشد، آلاچیق و کومه ییلاقیشان در همان حوالی واقع شده است. در محدوده مثلثی شکل ییلاق شاهسون های اردبیل حدود 20 چشمه آبگرم بزرگ همراه آب سرد وجود دارد. اگر از بیماری های پوستی، عصبی و مفصلی رنج می برید با مشورت پزشک راهی ییلاق شوید تا ضمن لذت تجربه زندگی ایلاتی دردهای خود را درمان کنید.

آلاچیق ییلاقی شاهسون ها مانند ترکمن ها ساخته می گردد. آن ها معمولا آلاچیق شان را خلاف جهت باد برپا می نمایند تا باد وارد حریم گرم خانه هاشان نگردد. گرچه امروزه جابه جا در دشت، کومه (سرپناهی کوچک تر از آلاچیق که پیش تر مورد استفاده چوپان ها بوده) و چادر برزنتی به چشم می آید، اما هنوز هم ابهت زندگی شاهسون ها در ییلاق، وابسته به آلاچیق های دایره ای بزرگشان است. برای نگه داشتن دمای آلاچیق رویش را با نمد (کِچه) می پوشانند و کلاف های قرمزی (گوتاز) در بالاترین نقطه آن نصب می نمایند. زیر پایتان، فرش و گلیم و ورنیهایی است که زنان بافته اند. اگر کپه ای پارچه پوش شده در بالای آلاچیق دیدید، یادتان باشد که نامش مرفش (مفرش) و جا رختخوابی بافته شاهسون ها است که آن را در بالای آلاچیق می گذارند و حکم پشتی هم دارد. در یک طرف ورودی هم آشپزخانه و سماور و چوال (بافته زیبای استوانه ای که چیزهایی مثل برنج را در آن میگذارند) به چشم می خورد.

در سال هایی نه چندان دور عروسی شاهسون ها حدود 10 شبانه روز طول می کشید، اما امروزه بیشتر عروسی ها در قشلاق انجام می گردد یا در تالارهای پذیرایی شهر. اما برخی ها که هنوز رنگ و بوی رسوم قدیمی را دوست دارند، عروسی بچه هایشان را در ییلاق به همان شیوه برگزار می نمایند.

عاشیق ها می نوازند و سواران در دشت می تازند. اگر اهل سواری باشید، می توانید از جوانان اسبی گرفته و اندکی در دشت بتازید. تیراندازی ورزش رایج دیگر عروسی ها است. زن و مرد تیراندازی می نمایند. برای عروس پارچه ای قرمز روی زمین پهن می نمایند. داماد از بالای سر عروس سیبی پرت می نماید که اگر بتوانید میان جوانان شاهسونی آن را سالم روی هوا بگیرید هدیه ای از داماد دریافت می کنید.